Behoud en bescherming van plantensoorten

In onze wereld verdwijnen op sneltempo planten en dieren. Soortenrijkdom is een belangrijk begrip binnen de biodiversiteit van onze planeet. Hoeveel plantensoorten telt de wereld en hoeveel zijn er met uitsterven bedreigd? Als we het alleen hebben over bomen dan liegen de cijfers er niet om: wereldwijd zijn er meer dan 22 000 soorten met uitsterven bedreigd (zie www.fauna-flora.org)! Dat is 30 % van de bomen op onze wereld! Hiervan zijn er meer dan 2800 zelfs ernstig bedreigd wat wil zeggen dat ze zeer waarschijnlijk op korte termijn zullen verdwijnen als er  niet onmiddellijk actie wordt ondernomen. 

Grote organisaties zoals de BGCI (Botanic Gardens Conservation International), FFI (Fauna & Flora International) of de IUCN (International Union for Conservation of Nature) nemen op internationaal vlak initiatieven om te voorkomen dat bedreigde soorten uitsterven. Om dat doel te bereiken doen ze beroep op een netwerk van landen, regeringen, organisaties en mensen.

Botanische tuinen en arboreta verspreid over de wereld maken deel uit van dat raderwerk. Ze doen dit elk vanuit hun eigen invalshoek en specialisatie. Arboretum Wespelaar levert een bijdrage door de aanplanting van veel (bedreigde) struiken en bomen van wilde herkomst. Wetenschappers vinden dat principe belangrijk omdat planten die in hun natuurlijke habitat met uitsterven bedreigd zijn op die manier toch nog elders overleven en we zo hun genenbron helpen bewaren. Men noemt dat ex-situ bescherming of het behoud van soorten buiten hun natuurlijke omgeving. De prioriteit bij soortenbeschermingsprogramma's ligt vanzelfsprekend steeds bij in-situ bescherming (in de natuurlijke habitat van een bepaalde soort) maar dat is soms onvoldoende of niet mogelijk.

Onze databank kan in detail weergeven welke planten van wilde herkomst zijn. Dit is ook te zien op de plantenetiketten: afhankelijk van het type etiket wordt er ‘WLD’ of ‘Wild Origin’ vermeld.

Onze collectie van struiken en bomen telt heel wat soorten die als kwetsbaar tot ernstig bedreigd vermeld staan in de internationale Rode Lijst van de IUCN en recente Rode lijsten van de BGCI die opgemaakt werden voor specifieke geslachten of families. De Rode Lijst geeft informatie over bedreigde soorten en indirect ook over de toestand van de biodiversiteit - de verscheidenheid van alle levende planten en dieren op aarde, hun habitats en onderlinge correlaties.

De soorten worden onderverdeeld volgens het risico waarin ze bedreigd zijn en dit gaat van ‘niet bedreigd’ tot ‘uitgestorven’. De tabel geeft een overzicht van de planten in Arboretum Wespelaar (enkel het arboretum gedeelte) die de vermelding kregen van ‘kwetsbaar’ tot ‘uitgestorven in het wild’. Zo tellen we in het arboretum:

• 1 soort met status 'extinct in the wild' of ‘uitgestorven in het wild’: er bestaan alleen nog gekweekte exemplaren van (Franklinia alatamaha)
• 14 soorten met status 'critically endangered' of ‘ernstig bedreigd’: een soort met extreme hoge kans om in de natuur op korte termijn uit te sterven (bv Torreya taxifolia, Magnolia zenii)
• 37 soorten met status 'endangered' of ‘bedreigd’: een soort met een zeer hoge kans om uit te sterven (bv Fitzroya cupressoides, Picea martinezii)
• 79 soorten met status 'vulnerable' of ‘kwetsbaar’: de soort gaat sterk achteruit en loopt het risico om op middellange termijn bedreigd te worden (bv Davidia involucrata var. vilmoriniana, Pseudotsuga sinensis)

Het risico dat een soort uitsterft en de ernst van de bedreiging wordt vastgesteld a.d.h.v. de snelheid waarmee het aantal exemplaren afneemt, de zeldzaamheid van de soort en de verspreiding van de soort (grootte van het leefgebied, mate van versnippering). Deze criteria zijn van toepassing op alle soorten overal ter wereld. Het gaat dus ook echt over de kans op uitsterven op wereldschaal. Jaarlijks bezorgen wij onze gegevens aan BGCI die ze verwerkt. Onze planten en hun informatie staan ter beschikking van wetenschappers.

Download hier onze Rode Lijst wandeling doorheen het Arboretum Wespelaar. Opgelet: Er staan geen extra plakaatjes bij de bomen vanop deze wandelfiche. Je zal ze dus zelf moeten zoeken in de aangeduide perken. Wel staat er op de displays van elke boom die op de Rode Lijst voorkomt, een klein rood plakaatje met "red list". Niet al onze rode lijst-planten zijn opgenomen in deze wandeling. Slechts een paar van onze rode lijst-planten zijn opgenomen in deze wandeling.